Boży dar dla Latynosów

Warto na pontyfikat papieża Franciszka spojrzeć z perspektywy mieszkańców Ameryki Łacińskiej (Iberoameryki). Rzadko uświadamiamy sobie, że chodzi o kontynent obejmujący 20 krajów i 9 autonomii, od Meksyku na północy do Chile i Argentyny na południu. Zajmuje obszar ponad 21 mln km² i liczy ponad 0,5 mld mieszkańców, używających głównie języka hiszpańskiego, portugalskiego i francuskiego. Często zapominamy, że wśród mieszkańców tej części świata żyje wiele milionów Indian, spadkobierców różnorodnych kultur przedkolumbijskich, używających setek języków etnicznych, do których nie dotarła jeszcze cywilizacja zachodnia. Z perspektywy europejskiej Latynosi wydają się społeczeństwem jednorodnym, podczas gdy stanowią prawdziwy tygiel ras, typów antropologicznych i kultur.

Pierwotni mieszkańcy od czasu XVI-wiecznej krwawej konkwisty zostali zepchnięci na margines życia społecznego i ekonomicznego. Bogactwa naturalne tego kontynentu w większości konsumuje świat cywilizowany. Proces kulturowej asymilacji i synkretyzmu społeczno-religijnego trwa nadal. Dzisiaj większość mieszkańców Ameryki Łacińskiej należy do Kościoła katolickiego, który liczy 432 mln wyznawców (79 proc. populacji). Kościół katolicki stanowi najbardziej trwałe spoiwo życia rodzinnego i społecznego.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Reklama

Ważnym etapem ewangelizacji latynoskiej był pontyfikat Jana Pawła II, który niestrudzenie odwiedzał, nauczał i wzmacniał w sferze wiary i tożsamości mieszkańców obu Ameryk. Niektóre kraje Ameryki Łacińskiej odwiedził kilka razy. Zawsze spotykał się z przedstawicielami grup etnicznych.

Nie do przecenienia jest rola polskiego papieża i dyplomacji watykańskiej w zażegnaniu konfliktu zbrojnego między Chile a Argentyną oraz mediacje w konflikcie argentyńsko-brytyjskim o wyspy Malwiny (Falklandy).

Ważniejsze dzieła pontyfikatu Jana Pawła II wiążą się z ewangelizacją mieszkańców tej części świata i wyniesieniem na ołtarze wielu błogosławionych i świętych, w tym pierwszego Indianina - św. Juana Diego (Meksyk 2002) czy pierwszą świętą chilijską - św. Teresę z Los Andes (Chile 1993).

Jan Paweł II zwrócił oczy świata na Amerykę Łacińską i bogactwo duchowe jej mieszkańców. Przeciwstawiał się dramatycznej rozpiętości między światem bogatych i biednych, wspierał dążenia do zachowania tożsamości kulturowej i poprawy jakości życia. Jak nikt inny podnosił na duchu miliony Polaków rozproszonych po świecie. Wykorzystywał przy tym doświadczenia ze zmagań z reżimami nazistowskim i komunistycznym.

Papież Polak pokochał Latynosów jak swoich rodaków, kochał też niewyobrażalne piękno natury tego kontynentu.

Reklama

Latynosi szczerze zazdrościli nam polskiego Papieża. Zazdrościli nam też niemieckiego Papieża, który tak wiernie troszczył się o dusze polskich owieczek. Nie wyobrażali sobie, że oto nadejdzie czas, szybciej niż się spodziewali, kiedy Ameryka Łacińska wyda łacińskiego papieża. Zrządzeniem Opatrzności został nim biskup, który przybył na konklawe z końca świata; biskup ubogich i cierpiących, najbardziej potrzebujących. Jan Paweł II był powołany na czasy apokalipsy XX wieku, z jego wojnami i obozami koncentracyjnymi, Benedykt XVI został papieżem pojednania polsko-niemieckiego, a papież Franciszek został wezwany, aby przede wszystkim dźwignąć narody swojej umiłowanej Ameryki Łacińskiej.

Dokładnie miesiąc przed wyborem konklawe zakończyliśmy pielgrzymkę krakowskich lekarzy do Chile, Argentyny i Urugwaju. Opiekę duszpasterską sprawowali ks. prof. Dariusz Oko z Papieskiego Uniwersytetu Jana Pawła II w Krakowie i o. dr Tadeusz Rostworowski (jezuita, obecnie z Australii). W gronie 73 pielgrzymów odwiedziliśmy najpiękniejsze sanktuaria w tych krajach. Szczególną formą pielgrzymowania były tzw. Msze św. kosmiczne, odprawiane pod gołym niebem, na naturalnych ołtarzach przyrody. W salonie i ogrodzie historycznego Domu Ignacego Domeyki w Santiago de Chile, u stóp najwyższego szczytu Andów Aconcagua - w sanktuarium św. Teresy z Los Andes (Chile), u czoła najpiękniejszego lodowca Ameryki Perito Moreno (Patagonia), w huraganowym wietrze na Ziemi Ognistej i nad Cieśniną Magellana, nad brzegiem patagońskich fiordów itd. Wśród stałych intencji tych Mszy św. były modlitwy o wyniesienie Ignacego Domeyki na ołtarze oraz o wybór Ojca Świętego z Ameryki Łacińskiej. Oto potężna moc modlitwy. Wymodliliśmy cud nie tylko dla mieszkańców Ameryki.

Warto przypomnieć, że przyszły Papież udzielił błogosławieństwa Polakom w Argentynie podczas uroczystej inauguracji pomnika Jana Pawła II w Buenos Aires (1999 r.). Pomnik stoi w prestiżowym miejscu stolicy Argentyny, na wzgórzu u stóp gmachu Biblioteki Narodowej.

Reklama

Emocje mieszkańców Argentyny w związku z wyborem kard. Bergoglio na papieża można porównać jedynie z przeżyciami Polaków po wyborze kard. Karola Wojtyły na Stolicę Piotrową.

W dniu wyboru papież Franciszek, poddany niewyobrażalnemu naporowi emocji, ukazał światu spontanicznie najpiękniejsze cnoty potrzebne Pasterzowi Kościoła: bliskość Boga, moc modlitwy, czułość i otwartość na bliźniego oraz mądrość w rozwiązywaniu spraw współczesnego świata.

Apelował do wiernych: „Zacznijmy tę wspólną drogę, biskupa i ludu, drogę Kościoła Rzymu, który przewodzi w miłości wśród wszystkich Kościołów. To droga braterstwa, miłości i wzajemnego zaufania. Módlmy się zawsze za nas, jedni za drugich. Módlmy się za cały świat”.

Niech szalona radość wiary mieszkańców Ameryki udziela się całemu światu, także nam, Polakom. Niech ta radość będzie źródłem siły papieża Franciszka w zwyciężaniu dobra nad złem. Otoczmy papieża Franciszka - Jorge Mario Bergoglio, wyniesionego do godności kardynalskiej przez Jana Pawła II, duchowym wsparciem i czynem.

* * *

Prof. dr hab. Zdzisław Jan Ryn był w latach 1991-96 ambasadorem nadzwyczajnym i pełnomocnym RP w Chile i Boliwii, a w latach 2007-08 - ambasadorem RP w Argentynie, w latach 1997 - 2000 - konsulem honorowym Chile w Krakowie.

Drodzy Bracia i Siostry, Jednym z największych mistrzów średniowiecznej teologii jest św. Albert Wielki. Tytuł „wielki” („magnus”), z jakim przeszedł on do historii, wskazuje na bogactwo i głębię jego nauczania, które połączył ze świętością życia. Już jemu współcześni nie wahali się przyznawać mu wspaniałych tytułów; jeden z jego uczniów, Ulryk ze Strasburga, nazwał go „zdumieniem i cudem naszej epoki”. Urodził się w Niemczech na początku XIII wieku i w bardzo młodym wieku udał się do Włoch, do Padwy, gdzie mieścił się jeden z najsłynniejszych uniwersytetów w średniowieczu. Poświęcił się studiom „sztuk wyzwolonych”: gramatyki, retoryki, dialektyki, arytmetyki, geometrii, astronomii i muzyki, tj. ogólnej kultury, przejawiając swoje typowe zainteresowanie naukami przyrodniczymi, które miały się stać niebawem ulubionym polem jego specjalizacji. Podczas pobytu w Padwie uczęszczał do kościoła Dominikanów, do których dołączył później, składając tam śluby zakonne. Źródła hagiograficzne pozwalają się domyślać, że Albert stopniowo dojrzewał do tej decyzji. Mocna relacja z Bogiem, przykład świętości braci dominikanów, słuchanie kazań bł. Jordana z Saksonii, następcy św. Dominika w przewodzeniu Zakonowi Kaznodziejskiemu, to czynniki decydujące o rozwianiu wszelkich wątpliwości i przezwyciężeniu także oporu rodziny. Często w latach młodości Bóg mówi do nas i wskazuje plan naszego życia. Jak dla Alberta, także dla nas wszystkich modlitwa osobista, ożywiana słowem Bożym, przystępowanie do sakramentów i kierownictwo duchowe oświeconych mężów są narzędziami służącymi odkryciu głosu Boga i pójściu za nim. Habit zakonny otrzymał z rąk bł. Jordana z Saksonii. Po święceniach kapłańskich przełożeni skierowali go do nauczania w różnych ośrodkach studiów teologicznych przy klasztorach Ojców Dominikanów. Błyskotliwość intelektualna pozwoliła mu doskonalić studium teologii na najsłynniejszym uniwersytecie tamtych czasów - w Paryżu. Św. Albert rozpoczął wówczas tę niezwykłą działalność pisarską, którą miał odtąd prowadzić przez całe życie. Powierzano mu ważne zadania. W 1248 r. został oddelegowany do zorganizowania studium teologii w Kolonii - jednym z najważniejszych ośrodków Niemiec, gdzie wielokrotnie mieszkał i która stała się jego przybranym miastem. Z Paryża przywiózł ze sobą do Kolonii swego wyjątkowego ucznia, Tomasza z Akwinu. Już sam fakt, że był nauczycielem św. Tomasza, byłby zasługą wystarczającą, aby żywić głęboki podziw dla św. Alberta. Między obu tymi wielkimi teologami zawiązały się stosunki oparte na wzajemnym szacunki i przyjaźni - zaletach ludzkich bardzo przydatnych w rozwoju nauki. W 1254 r. Albert został wybrany na przełożonego „Prowincji Teutońskiej”, czyli niemieckiej, dominikanów, która obejmowała wspólnoty rozsiane na rozległym obszarze Europy Środkowej i Północnej. Wyróżniał się gorliwością, z jaką pełnił tę posługę, odwiedzając wspólnoty i wzywając nieustannie braci do wierności św. Dominikowi, jego nauczaniu i przykładom. Jego przymioty i zdolności nie uszły uwadze ówczesnego papieża Aleksandra IV, który zapragnął, by Albert towarzyszył mu przez jakiś czas w Anagni - dokąd papieże udawali się często - w samym Rzymie i w Viterbo, aby zasięgać jego rad w sprawach teologii. Tenże papież mianował go biskupem Ratyzbony - wielkiej i sławnej diecezji, która jednak przeżywała trudne chwile. Od 1260 do 1262 r. Albert pełnił tę posługę z niestrudzonym oddaniem, przywracając pokój i zgodę w mieście, reorganizując parafie i klasztory oraz nadając nowy bodziec działalności charytatywnej. W latach 1263-64 Albert głosił kazania w Niemczech i Czechach na życzenie Urbana IV, po czym wrócił do Kolonii, aby podjąć na nowo swoją misję nauczyciela, uczonego i pisarza. Będąc człowiekiem modlitwy, nauki i miłości, cieszył się wielkim autorytetem, gdy wypowiadał się z okazji różnych wydarzeń w Kościele i społeczeństwie swoich czasów: był przede wszystkim mężem pojednania i pokoju w Kolonii, gdzie doszło do poważnego konfliktu arcybiskupa z instytucjami miasta; nie oszczędzał się podczas II Soboru Lyońskiego, zwołanego w 1274 r. przez Grzegorza X, by doprowadzić do unii Kościołów łacińskiego i greckiego po podziale w wyniku wielkiej schizmy wschodniej z 1054 r.; wyjaśnił myśl Tomasza z Akwinu, która stała się przedmiotem całkowicie nieuzasadnionych zastrzeżeń, a nawet oskarżeń. Zmarł w swej celi w klasztorze Świętego Krzyża w Kolonii w 1280 r. i bardzo szybko czczony był przez swoich współbraci. Kościół beatyfikował go w 1622 r., zaś kanonizacja miała miejsce w 1931 r., gdy papież Pius XI ogłosił go doktorem Kościoła. Było to uznanie dla tego wielkiego męża Bożego i wybitnego uczonego nie tylko w dziedzinie prawd wiary, ale i w wielu innych dziedzinach wiedzy; patrząc na tytuły jego licznych dzieł, zdajemy sobie sprawę z tego, że jego kultura miała w sobie coś z cudu, i że jego encyklopedyczne zainteresowania skłoniły go do zajęcia się nie tylko filozofią i teologią, jak wielu mu współczesnych, ale także wszelkimi innymi, znanymi wówczas dyscyplinami, od fizyki po chemię, od astronomii po mineralogię, od botaniki po zoologię. Z tego też powodu Pius XII ogłosił go patronem uczonych w zakresie nauk przyrodniczych i jest on też nazywany „Doctor universalis” - właśnie ze względu na rozległość swoich zainteresowań i swojej wiedzy. Niewątpliwie metody naukowe stosowane przez św. Alberta Wielkiego nie są takie jak te, które miały się przyjąć w późniejszych stuleciach. Polegały po prostu na obserwacji, opisie i klasyfikacji badanych zjawisk, w ten sposób jednak otworzył on drzwi dla przyszłych prac. Św. Albert może nas wiele jeszcze nauczyć. Przede wszystkim pokazuje, że między wiarą a nauką nie ma sprzeczności, mimo pewnych epizodów, świadczących o nieporozumieniach, jakie odnotowano w historii. Człowiek wiary i modlitwy, jakim był św. Albert Wielki, może spokojnie uprawiać nauki przyrodnicze i czynić postępy w poznawaniu mikro- i makrokosmosu, odkrywając prawa właściwe materii, gdyż wszystko to przyczynia się do podsycania pragnienia i miłości do Boga. Biblia mówi nam o stworzeniu jako pierwszym języku, w którym Bóg, będący najwyższą inteligencją i Logosem, objawia nam coś o sobie. Księga Mądrości np. stwierdza, że zjawiska przyrody, obdarzone wielkością i pięknem, są niczym dzieła artysty, przez które, w podobny sposób, możemy poznać Autora stworzenia (por. Mdr 13, 5). Uciekając się do porównania klasycznego w średniowieczu i odrodzeniu, można porównać świat przyrody do księgi napisanej przez Boga, którą czytamy, opierając się na różnych sposobach postrzegania nauk (por. Przemówienie do uczestników plenarnego posiedzenia Papieskiej Akademii Nauk, 31 października 2008 r.). Iluż bowiem uczonych, krocząc śladami św. Alberta Wielkiego, prowadziło swe badania, czerpiąc natchnienie ze zdumienia i wdzięczności w obliczu świata, który ich oczom - naukowców i wierzących - jawił się i jawi jako dobre dzieło mądrego i miłującego Stwórcy! Badanie naukowe przekształca się wówczas w hymn chwały. Zrozumiał to doskonale wielki astrofizyk naszych czasów, którego proces beatyfikacyjny się rozpoczął, Enrico Medi, gdy napisał: „O, wy, tajemnicze galaktyki... widzę was, obliczam was, poznaję i odkrywam was, zgłębiam was i gromadzę. Z was czerpię światło i czynię zeń naukę, wykonuję ruch i czynię zeń mądrość, biorę iskrzenie się kolorów i czynię zeń poezję; biorę was, gwiazdy, w swe ręce i drżąc w jedności mego jestestwa, unoszę was ponad was same, i w modlitwie składam was Stwórcy, którego tylko za moją sprawą wy, gwiazdy, możecie wielbić” („Dzieła”. „Hymn ku czci dzieła stworzenia”). Św. Albert Wielki przypomina nam, że między nauką a wiarą istnieje przyjaźń, i że ludzie nauki mogą przebyć, dzięki swemu powołaniu do poznawania przyrody, prawdziwą i fascynującą drogę świętości. Jego niezwykłe otwarcie umysłu przejawia się także w działalności kulturalnej, którą podjął z powodzeniem, a mianowicie w przyjęciu i dowartościowaniu myśli Arystotelesa. W czasach św. Alberta szerzyła się bowiem znajomość licznych dzieł tego filozofa greckiego, żyjącego w IV wieku przed Chrystusem, zwłaszcza w dziedzinie etyki i metafizyki. Ukazywały one siłę rozumu, wyjaśniały w sposób jasny i przejrzysty sens i strukturę rzeczywistości, jej zrozumiałość, wartość i cel ludzkich czynów. Św. Albert Wielki otworzył drzwi pełnej recepcji filozofii Arystotelesa w średniowiecznej filozofii i teologii, recepcji opracowanej potem w sposób ostateczny przez św. Tomasza. Owa recepcja filozofii, powiedzmy pogańskiej i przedchrześcijańskiej, oznaczała prawdziwą rewolucję kulturalną w tamtych czasach. Wielu myślicieli chrześcijańskich lękało się bowiem filozofii Arystotelesa, filozofii niechrześcijańskiej, przede wszystkim dlatego, że prezentowana przez swych komentatorów arabskich, interpretowana była tak, by wydać się, przynajmniej w niektórych punktach, jako całkowicie nie do pogodzenia z wiarą chrześcijańską. Pojawiał się zatem dylemat: czy wiara i rozum są w sprzeczności z sobą, czy nie? Na tym polega jedna z wielkich zasług św. Alberta: zgodnie z wymogami naukowymi poznawał dzieła Arystotelesa, przekonany, że wszystko to, co jest rzeczywiście racjonalne, jest do pogodzenia z wiarą objawioną w Piśmie Świętym. Innymi słowy, św. Albert Wielki przyczynił się w ten sposób do stworzenia filozofii samodzielnej, różnej od teologii i połączonej z nią wyłącznie przez jedność prawdy. Tak narodziło się w XIII wieku wyraźne rozróżnienie między tymi dwiema gałęziami wiedzy - filozofią a teologią - które we wzajemnym dialogu współpracują zgodnie w odkrywaniu prawdziwego powołania człowieka, spragnionego prawdy i błogosławieństwa: i to przede wszystkim teologia, określona przez św. Alberta jako „nauka afektywna”, jest tą, która wskazuje człowiekowi jego powołanie do wiecznej radości, radości, która wypływa z pełnego przylgnięcia do prawdy. Św. Albert Wielki potrafił przekazać te pojęcia w sposób prosty i zrozumiały. Prawdziwy syn św. Dominika głosił chętnie kazania ludowi Bożemu, który zdobywał swym słowem i przykładem swego życia. Drodzy Bracia i Siostry, prośmy Pana, aby nie zabrakło nigdy w Kościele świętym uczonych, pobożnych i mądrych teologów jak św. Albert Wielki, i aby pomógł on każdemu z nas utożsamiać się z „formułą świętości”, którą realizował w swoim życiu: „Chcieć tego wszystkiego, czego ja chcę dla chwały Boga, jak Bóg chce dla swej chwały tego wszystkiego, czego On chce”, tzn. aby upodabniać się coraz bardziej do woli Boga, aby chcieć i czynić jedynie i zawsze to wszystko dla Jego chwały.