Po Eucharystii na cmentarzu w Wyrozębach przy pomniku zmarłego odbyła się mała uroczystość wspomnieniowa z udziałem prawnuka Zbigniewa Wilkiewicza z żoną Angeliką oraz przedstawicieli miejscowej społeczności.

Poświęcenie odnowionego pomnika powstańca 1863 r. Władysława Wilkiewicza było finałem niezwykłej historii, która wydarzyła się rok temu. Na wiosnę 2017 r. uczestnicy wycieczki z Siedlec, w której brałem udział, odwiedziła po drodze do Wilna miejscowość Wędziagołę za Kownem. Po Mszy św. zwiedziliśmy cmentarz, gdzie zachował się krzyż z 1938 r. upamiętniający dwóch braci Wilkiewiczów – jednego straconego przez Rosjan w 1864 r. w pobliskich Ibianach za udział w powstaniu styczniowym i drugiego zmarłego na zesłaniu w Syberii. Krzyż był przypomnieniem strasznego epizodu powstańczego, gdy z rozkazu Murawiewa „Wieszatiela” zaścianek Ibiany został całkowicie przez wojsko spalony, a wszyscy zesłani na Syberię.

Na cmentarzu w Wędziagole stało się dla mnie jasne, że częścią tragicznej historii Polaków z Ibian był los kolejnego Wilkiewicza, który spoczywa po dziś dzień w naszych podlaskich stronach na cmentarzu w Wyrozębach. Zachował się tam pomnik zmarłego w 1895 r. Władysława Wilkiewicza. Napis na tym pomniku mówił, że zmarły był właścicielem majątku Ibiany na Litwie do 1863 r., następnie po powrocie ze Wschodu pracował tu jako rolnik.

Zabytkowy pomnik z piaskowca z charakterystycznym napisem był mi znany od wielu lat. Do tej pory można było jednak tylko snuć przypuszczenia, że wzmianka o Ibianach świadczyłaby o powiązaniu osoby zmarłego z powstaniem styczniowym na Litwie.

Historia ta miała ciąg dalszy. Będąc potem w Wilnie, w wywiadzie udzielonym w polskim Radiu WILNO, wspomniałem o historii litewskiego zesłańca z Ibian, który spoczywa na cmentarzu w Wyrozębach. Potem wydarzenie potoczyło się szybko. Po powrocie z urlopu dostałem e-mail od Zbigniewa Wilkiewicza z Niemiec, który przypadkowo wysłuchał wywiadu w wileńskim radiu. Zmarły w 1895 r. W. Wilkiewicz był jego pradziadem. Tak nawiązana znajomość była zaczynem do prowadzonej przez rok ożywionej korespondencji.

Z informacji pana Zbigniewa wynikało, że wnuk pochowanego w Wyrozębach Władysława – także Władysław (jednocześnie jego ojciec) służył z kolei w latach 1933-39 w Siedlcach jako oficer artylerii. Jego historia była równie barwna. Urodził się w 1911 r. jeszcze w Miastkowie pod Garwolinem. Potem rodzina przeniosła się na Ukrainę, skąd udało się im wrócić do Polski dopiero w 1922 r. Po skończeniu korpusu kadetów i oficerskiej szkoły artylerii Władysław Wilkiewicz znalazł się w Siedlcach w 9. pułku artylerii lekkiej. W 1939 r. walczył na Pomorzu jako dowódca 1. baterii 1. dywizjonu 9. PAL. Po rozbiciu swej jednostki trafił 4 września do niewoli. W niemieckich oflagach przebywał do wyzwolenia w kwietniu 1945 r. Nie zdecydował się wówczas na powrót do Polski i wraz z żoną, pochodzącą z Łotwy, mając status tzw. dipisa, pozostał na stałe w zachodnich Niemczech. Zmarł w 1979 r.

Pan Zbigniew uczył się już w niemieckich szkołach, ale cały czas doskonale pamiętał o polskich korzeniach. Przez wiele lat był dyrektorem Ogólnoeuropejskiego Ośrodka Studiów w miejscowości Vlotho. Od niedawna jest emerytem.

Pan Zbigniew przyjechał teraz na Podlasie z żoną. Razem udaliśmy się do Drohiczyna, gdzie gości serdecznie przywitał kanclerz Kurii ks. Zbigniew Rostkowski. Następnie udaliśmy się do Wyroząb, gdzie w kościele ks. Bernard Błoński odprawił Mszę św. w intencji powstańca Władysława Wilkiewicz. Po Eucharystii na cmentarzu przy pięknie odnowionym zabytkowym pomniku zmarłego odbyła się uroczystość wspomnieniowa. Jak powiedział tam proboszcz ks. Mariusz Bartosiak, pamięć o zmarłych jest częścią naszej narodowej tradycji. I tej tradycji udało się dotrzymać.